Centralny bank państwa

Mianem tym określa się bank, który spełnia równocześnie trzy funkcje: banku emisyjnego, banku banków i banku gospodarki narodowej. Centralny bank państwa powstał w wyniku ograniczenia przywileju emitowania biletów bankowych o zasięgu ogólnokrajowym tylko do jednego banku, co doprowadziło do ukształtowania jego nadrzędnej pozycji w systemie bankowym. Bank centralny powstał z banku emisyjnego i banku kredytowego jako mieszanej instytucji pieniężnej. Pierwowzorem banku centralnego był Bank Angielski, w Polsce zaś Bank Polski założony w 1828 r. w Królestwie Polskim. Coraz wyraźniejsze oddzielenie się emisji pieniądza gotówkowego i bankowego spowodowało oddzielenie się banku emisyjnego od banków komercyjnych. Bank centralny spełniał jednak różne funkcje w systemie waluty złotej oraz w systemie pieniądza niezależnego. Współcześnie wykształcił się pewien model centralnego banku państwa w gospodarce rynkowej.

Centralny bank państwa dokonuje emisji znaków pieniężnych. Występując natomiast w roli banku banków jest bankiem rezerwowym dla banków operacyjnych (komercyjnych). Bank banków tworzy dwa rodzaje pieniądza: banknot – jako centralny pieniądz gotówkowy i pieniądz żyrowy – jako centralny pieniądz rezerwowy. Bank banków reguluje cyrkulację emitowanego pieniądza oraz wielkość tworzonego przez banki operacyjne pieniądza gotówkowego (rozmiary kredytowania) i płynność całego systemu bankowego, a także kształtuje potencjał kredytowy banków operacyjnych (przez kredyty refinansowe). Działając jako bank gospodarki narodowej centralny bank państwa czuwa nad równowagą bilansu płatniczego oraz jest bankiem państwa w zakresie udzielania kredytów budżetowi państwa, w dziedzinie obsługi długu państwowego oraz kasowej obsługi budżetu państwa. Istotnym zadaniem centralnego banku państwa jest również obsługa i organizacja płatności zagranicznych, realizacja polityki państwa w odniesieniu do dewiz i międzynarodowych stosunków bankowych.

– zmiany oficjalnej stopy dyskontowej,

– operacje otwartego rynku,

– system minimalnych rezerw obowiązkowych,

– interwencjonizm w zakresie obrotów i transakcji dewizowych.