PRAWO DEWIZOWE

Istota i zakres prawa dewizowego

Podstawowe pojęcia prawa dewizowego. Zasady i instrumenty prawne reglamentacji dewizowej. Organy dewizowe i kontrola dewizowa. Przestępstwa i wykroczenia dewizowe oraz sankcje za ich popełnienie.

Prawo dewizowe jest to zespół norm prawnych regulujących dokony-wanie obrotów pieniężnych z zagranicą oraz posiadanie i dysponowanie za-granicznymi środkami płatniczymi, dewizowymi i kruszcami szlachetnymi

Normy prawa dewizowego dotyczą z reguły obowiązków, ograniczeń i zakazów dewizowych, mają więc charakter reglamentacyjny. Dlatego właśnie prawo dewizowe nazywa się w uproszczeniu reglamentacją dewizową.

W sytuacji prawie nieograniczonego prawa własności prywatnej, swobody przepływu kapitału i pełnej wymienialności dolara na złoto nie mogła istnieć reglamentacja dewizowa, która ogranicza ze swej istoty wymienione zasady. Dlatego prawo dewizowe jest dyscypliną stosunkowo młodą, gdyż rozwijającą się dopiero po I wojnie światowej. Początkowo przepisy dewizowe wydawano incydentalnie w związku z nadzwyczajnymi zdarzeniami (wojny, kryzysy gospodarcze), z czasem stały się one trwałym elementem systemów prawnych krajów zachodnich, nawet tych najbardziej liberalnych(zob. K. Ostrowski, Prawo finansowe. Zarys ogólny, Warszawa 1970, s. 287).

Prawo dewizowe rozrosło się do potężnych rozmiarów w krajach socjalisty-cznych. Gospodarka planowa wymagała bowiem państwowego monopolu handlu zagranicznego, a także szerokiej reglamentacji dewizowej, zapewniającej monopol dewizowy państwa. Stąd przechodzenie do gospodarki rynkowj w byłych krajach socjalistycznych powoduje także liberalizację i ograniczenie zakresu prawa dewi-zowego. Dzisiaj ma ono jednak w tych krajach, w tym także w Polsce, w dalszym ciągu ogromne znaczenie.

Reglamentacja dewizowa spełnia określoną rolę – i to na trwale – we wszystkich państwach zachodnich. Dlatego spodziewając się liberalizacji i dalszego ograniczania zakresu prawa dewizowego w Polsce, trudno oczekiwać jednak, że „… zakres reglamentacji dewizowej będzie się zmniejszał – aż do całkowitego jej zniesienia” – W. Wojtowicz, Prawo dewizowe z komentarzem, Warszawa 1992, s. 11.

Należy bowiem dodatkowo zauważyć, że zasady reglamentacji dewizowej są determinowane nie tylko sytuacją wewnętrzną danego kraju, jego ustrojem oraz realizowanymi koncepcjami polityki ekonomicznej. Prawo dewizowe reguluje głównie zasady rozliczeń z zagranicą i od zasad obowiązujących w innych bajach. ich sytuacji, zależy w dużej mierze konieczność ochrony interesu dewizowego państwa.

Prawo dewizowe pozostaje w dalszym ciągu podstawową metodą ochrony interesów dewizowych państwa, ułatwiającą osiągnięcie korzystnego bilansu płat-niczego, przeciwdziałającą niekontrolowanemu wypływowi dewiz za granicę, dyscyplinującą krajowych wierzycieli do ściągania wartości dewizowych do kraju. Poprzez reglamentację dewizową państwo decyduje, jakie operacje dewizowe mogą naruszać interesy gospodarki narodowej, zakazując w pełni tych operacji lub uzależniając je od uzyskania indywidualnego zezwolenia dewizowego.