KRYTERIUM TRYBU PODEJMOWANIA KONTROLI

Wycinkowe badanie działalności organizacji polega na fragmentarycznej kontroli wybranych odcinków jej działalności. Przykładowo, w określonych odstępach czasu ocenia się w MEBLEX-ie gospodarkę pieniężną przedsiębiorstwa, kształtowanie się sprzedaży w określonych segmentach rynku lub działanie firmy na odcinku zatrudnienia i płac. Kontrola problemowa może także dotyczyć analizy pewnej zbiorowości za pośrednictwem reprezentatywnej próby badawczej (np. badanie rynku meblarskiego wykonane dla omawianej spółki przez firmę doradczą).

Biorąc pod uwagę kryterium trybu podejmowania kontroli wymienia się: kontrolę planową i doraźną (pozaplanową). Kontrola planowa jest przeprow adzana na podstaw ie ustaleń planu kontroli lub na bazie istniejącego w organizacji systemu, harmonogramu i procedury kontrolnej [Webber, 1984, s. 301], Natomiast kontrola doraźna jest na ogól działaniem pozaplanowym, spontanicznym, wymuszonym przez sytuację. Przeważnie taka kontrola prowadzona jest na zlecenie przez firmę doradczą albo stworzony w przedsiębiorstwie zespól zadaniowy. Przykładowo, przedsiębiorstwo borykając się z rosnącymi kosztami zleca jakiejś firmie konsultingowej ocenę miejsc powstawania pozaplanowych wydatków i ustalenie sposobów ich redukcji.

Na podstawie kryterium charakteru kontroli wyodrębnia się: kontrolę formalną, merytoryczną, dokumentacyjną i rzeczową. Kontrola formalna polega na sprawdzeniu wiarygodności dokumentów zapewniających odtworzenie stanu rzeczywistego, a także na zbadaniu prawidłowości sposobu ich sporządzenia. Przykładem może być tutaj ocena warunków kontraktu handlowego pod względem obowiązującego prawa oraz istniejących zwyczajów i norm.