Rachunkowość przedsiębiorstwa

Rachunkowość przedsiębiorstwa w tradycyjnym znaczeniu ma charakter rozliczeniowy. Służy bowiem przedsiębiorstwu do rozliczania swej działalności, a organom kontroli do sprawdzania prawidłowości gospodarki finansowej, zwłaszcza z punktu widzenia obowiązującego prawa finansowego. Równocześnie rachunkowość pełni funkcję informacyjną, polegającą na przygotowaniu i komunikowaniu zainteresowanym podmiotom informacji ekonomiczno-finansowych o działalności przedsiębiorstwa. Podobną rolę spełnia księgowość handlowa podatkowa, która odnosi się zwykle do drobnych przedsiębiorstw i służy również organom podatkowym.

Rachunkowość i jej podstawowy dział, tj. księgowość stanowią przede wszystkim system ewidencji gospodarczej, ujęty w mierniku pieniężnym. Rachun-kowość umożliwia nie tylko analizę i kontrolę działalności przedsiębiorstwa w skali mikroekonomicznej. Jednolita rachunkowość przedsiębiorstw, oparta zwłaszcza na standardach międzynarodowych, zapewnia porównywalność efektów działalności różnych przedsiębiorstw nie tylko w skali krajowej (narodowej). Ponadto, odpowiednio skonstruowany system rachunkowości może stać się instrumentem zarządzania przedsiębiorstwami w skali makroekonomicznej (tzw. rachunkowość zarządcza).

Aktywne oddziaływanie i kształtowanie gospodarki finansowej podmiotów gospodarczych zapewnia się także poprzez normatywne określenie tzw. systemu finansowego. Mianem tym obejmuje się zwykle zespół odpowiednich instytucji prawnych, urządzeń, form itp. gromadzenia i rozdzielania zasobów finansowych przedsiębiorstwa. Decydujące o powstaniu systemu finansowego przedsiębiorstw w formie zwartej całości oraz przesądzające o jego charakterze są następujace elementy:

– zasady podziału zysku,

– źródła i zasady finansowania działalności inwestycyjnej i eksploatacyjnej przedsiębiorstwa oraz działalności socjalnej, ujęte w ramy gospodarki funduszowej,

– formy powiązań przedsiębiorstwa z budżetem państwa oraz z innymi ogniwami systemu finansowego państwa.

Powstanie i ewolucja systemów finansowych przedsiębiorstw związane jest przede wszystkim z potrzebą oddziaływania państwa na działalność gospodarczą własnych przedsiębiorstw, bądź też przedsiębiorstw komunalnych. Rzadziej zaś dotyczy innych podmiotów gospodarczych, chociaż w warunkach gospodarki sterowanej dyrektywnie przez państwo tendencja do tworzenia systemów finansowych niepaństwowych podmiotów gospodarczych była bardzo wyraźna. Rzecz w tym, że zarządzając gospodarką, państwo socjalistyczne nie ograniczało się tylko do oddziaływania na podmioty gospodarcze poprzez działania organizatorskie, planistyczne, reglamentacyjne, nadzorcze, koordynacyjne i kontrolne, lecz sięgało także do stosowania instrumentów ekonomiczno-finansowych, które ułożone w formie norm prawnych tworzyły określony system finansowy.

Oddziaływanie ekonomiczno-finansowe ma zachęcić lub zniechęcić do po-dejmowania działalności gospodarczej w określonej dziedzinie lub w określonym rozmiarze bądź obszarze. Są to więc oddziaływania niejako zastępcze w stosunku do innych form oddziaływania na gospodarkę. Uważa się, że są one bardziej efektywne i skuteczne niż tzw. metody oddziaływania administracyjnego. W warunkach gospodarki rynkowej sytuacja ulega zmianie o tyle, że rolę działań prowadzonych przez państwo przejmuje rynek i jego mechanizmy. Są to więc nadal działania ekonomiczno-finansowe, lecz tylko część z nich pochodzi od państwa (np. oddziaływanie za pomocą podatków i opłat, ceł, dotacji budżetowych itp.).