Wydatki budżetowe gmin można klasyfikować – podobnie jak wydatki budżetu państwa (patrz: cz. III, rozdz. 1) – według różnych kryteriów. W porównaniu z wydatkami budżetu państwa, stosunkowo mniejsza część wydatków regulowana jest przepisami prawa finansowego i ma charakter publicznoprawny, natomiast stosunkowo większa część wydatków ma charakter prywatnoprawny. Dlatego wśród form prawnych wydatków gminy dominują formy prywatnoprawne, np. wynagrodzenia, zapłata za zakupione towary i usługi, spłaty rat i odsetek kredytów itp. Formy publicznoprawne wydatków budżetowych gmin, to przede wszystkim dotacje dlaróżnych form gospodarki pozabudżetowej. Zakres zasady przyznawania tych dotacji reguluje rada gminy.
Racjonalny system finansów gmin powinien być tak skonstruowany, aby umożliwał realizację zadań samorządu terytorialnego oraz mobilizował gminy do odpowiedzialnego, efektywnego gospodarowania groszem publicznym.
Według art. 6 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne, nie zastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Ustawodawca nie wyjaśnia przy tym pojęcia spraw publicznych. Nawet nie próbując definiować tego pojęcia, intuicyjnie można stwierdzić, że jest ono niezwykle szerokie. Co najmniej obejmuje wszelkie zadania polegające na zaspokajaniu zbiorowych potrzeb wspólnoty, a także zadania z zakresu administracji rządowej zlecone ustawami gminom.
Powoływana ustawa rozróżnia zadania własne i zadania zlecone gminom. Zgodnie z tym podziałem można wyróżnić wydatki na realizację zadań własnych, oraz realizację zadań zleconych gmin.
Zadania własne realizowane są przez gminy we własnym zakresie, na własny rachunek, własną odpowiedzialność i w ramach posiadanych własnych możliwości finansowych (E. Te gier, Z. Ofiarski, Finanse samorządu terytorialnego, Białystok 1992, s. 52).
Według tzw. ustawy kompetencyjnej (ustawa z 17 maja 1990 r. o podziale zadań i kompetencji określonych w ustawach szczególnych pomiędzy organy gminy a organy administracji rządowej oraz o zmianie niektórych ustaw – Dz. U. Nr 34, poz. 198 zm.: Nr 43, poz. 253) zadaniami własnymi gminy są określone w ustawach zadania i odpowiadające im kompetencje należące dotychczas do rad narodowych i terenowych organów administracji państwowej stopnia podstawowego. W związku jednak z faktem, że potrzeby społeczne są zawsze swoistym „workiem bez dna”, realizacji zadań własnych musi zawsze towarzyszyć ich hierarchizacja oraz określenie zakresu ich możliwego i niezbędnego wykonania. Dlatego przepisy prawne wyróżniają własne zadania obligatoryjne i fakultatywne gmin. Zadania obligatoryjne gmina musi wykonać, natomiast zadania fakultatywne może realizować, o ile uzna to za celowe (ze względu na rzeczywiste potrzeby, posiadane środki itp.).
W praktyce niełatwo jest ustalić, które zadania własne gmin mają obligatoryjny, a które fakultatywny charakter. Interesującą propozycję w tym zakresie przedstawili E. Tegler, Z. Ofiarski (Finanse samorządu terytorialnego, Białystok 1992, s. 54 i nast.).Ich zdaniem za obligatoryjne należy uznać te zadania gmin, które są taksatywnie wymienione w ustawie kompetencyjnej, a które wynikają z ustaw szczególnych, jeśli przepisy prawa materialnego nie stanowią inaczej. Zgodnie z tym poglądem, do obligatoryjnych zadań gmin należą przede wszystkim:
Leave a reply