Poważniejsze zmiany ustroju pieniężnego nazywane są reformami walutowymi . S ą one podej mowane z różnych powodów, a przez to ich organizacj a i sposób przeprowadzania są także różne. Na przykładzie Polski można zilustrować różne typy reform walutowych.
Najdalej idącą reformą jest całkowita zmiana ustroju pieniężnego danego państwa. Może to nastąpić z różnych przyczyn, np. z powodów politycznych (zmiana ustroju politycznego) lub ekonomicznych (nieprzydatność poprzedniego ustroju, zakończenie okresu wielkiej inflacji). Do tego typu reform należała reforma pieniężna w Polsce z 1924 r., która zakończyła okres wielkiej inflacji marki i wprowadziła walutę zlotową.
Z powodów ekonomicznych reforma walutowa może być przeprowadzona dla przywrócenia lub zabezpieczenia równowagi rynkowej. Tego typu reformę można przeprowadzić w różny sposób:
– przez niedopuszczenie do wymiany na nowy pieniądz części dotychczasowej masy pieniężnej,
– przez gorszą relację wymienną dotychczasowego pieniądza na nowy w stosunku do przeliczenia cen ze starej waluty na nową,
– przez redukcję wartości nominalnej znaków pieniężnych o wyższej wartości.
Tego typu reformy pieniężne przeprowadzono w Polsce w 1945 i w 1950 r., dokonując tego z zaskoczenia, co było o tyle zrozumiale, iż w innym wypadku cel reformy nie mógłby być w pełni osiągnięty.
Reformy walutowe są przeprowadzane również w celu zastąpienia jednostki pieniężnej, która stała się niewygodna w obrocie płatniczym, ponieważ reprezentuje zbyt małą wartość (siłę nabywczą). Emitowanie banknotów o coraz większych nominałach może nie rozwiązać tego problemu. Operowanie jednostkami pieniężnymi o dużych nominałach jest zresztą uciążliwe w bieżących obrotach oraz w sprawozdawczości i rachunkowości. Dlatego też niekiedy reformy takie wiążą się z korektą parytetu lub kursu walutowego. Częściej jednak są to reformy, które nie redukują siły nabywczej dotychczasowej masy pieniężnej, polegają natomiast na wymianie znaków pieniężnych na nowe. Tego rodzaju reforma jest zapowiadana w Polsce do przeprowadzenia w 1993 r. i ma polegać na denominacji dotychczas stosowanych znaków pieniężnych.
Ze względu na znaczenie polityczne i ekonomiczne ustroju pieniężnego nie ulega wątpliwości, że reformy walutowe powinny być przeprowadzone w formie ustawowej. Ich przygotowanie jest domeną centralnego banku państwa i rządu. Podnosi się argument, że nie zawsze wcześniejsze ujawnienie zamiarów w zakresie przeprowadzenia reform walutowych jest możliwe, ponieważ prowadziłoby do zakłócenia rynku i wywołania na nim paniki. Są to argumenty, które podzielać można tylko w niewielkim stopniu. Reformy walutowe przeprowadza się dla społeczeństwa, nie zaś dla państwa. Dlatego też powinny być one zapowiadane i wyjaśniane, co nie jest równoznaczne z ujawnieniem wcześniejszym tych elementów, które mogłyby rzeczywiście spowodować perturbacje na rynku. Nie można pominąć również oceny sytuacji, gdy dla zmniejszenia ilości pieniądza na rynku prowokuje się wzmożone zakupy towarów przez utrzymywanie pogłosek o zamiarze przeprowadzenia niekorzystnej dla społeczeństwa wymiany pieniędzy.
Leave a reply