Jednostka pieniężna i znaki pieniężne

Określony przepisami prawa ustroju pieniężnego pieniądz (w rozumieniu jednostki pieniężnej) danego państwa stanowi jego walutę. Ustawa z 28 X 1950 r. ustaliła, że jednostką pieniężną w Polsce jest złoty, który dzieli się na 100 groszy. Natomiast ustawa z dnia 31 stycznia 1989 r. o Narodowym Banku Polskim (tekst jedn. Dz. U. z 1992 r. Nr 72, poz¦ 360) ustaliła, że znakami pieniężnymi są banknoty (bilety NBP) i monety opiewające na złote i grosze. Prawo emitowania znaków pieniężnych RP przysługuje wyłącznie Narodowemu Bankowi Polskiemu, który jest centralnym bankiem państwa. Znaki te są prawnym środkiem płatniczym na obszarze RP.

Wzory i wartość nominalną banknotów (biletów NBP) oraz wzory, wartość nominalną, stop, próbę i wagę monet, jak również terminy wprowadzenia ich do obiegu ustala Prezes NBP w formie zarządzenia, które podlega ogłoszeniu w „Monitorze Polskim”.

Prezes NBP może wycofać z obiegu poszczególne rodzaje znaków pieniężnych. Po upływie terminu określonego przez NBP znaki te przestają być prawnym środkiem płatniczym na obszarze RP i podlegają wymianie w wyznaczonych przez NBP bankach. Przyczyny wycofania mogą być różne, w tym zarówno natury ekonomicznej (np. zbyt mały nominał znaku pieniężnego), jak i politycznej (np. wycofanie biletu z wizerunkiem postaci, która utraciła uznanie polityczne). Ponadto znaki pieniężne nie odpowiadające określonym warunkom na skutek ich zużycia lub uszkodzenia podlegają wymianie. Zasady i tryb wymiany określa Prezes NBP (zarządzenie Prezesa NBP z dnia 31 sierpnia 1989 r. w sprawie wymiany zużytych lub uszkodzonych znaków pieniężnych, M. P. Nr 32, poz. 254).

Inny tryb postępowania obowiązuje w stosunku do fałszywych znaków pieniężnych opiewających zarówno na walutę krajową jak i na waluty obce. Znaki te podlegają zatrzymaniu, bez prawa zwrotu ich wartości. Ponadto podejmuje się również czynności mające na celu ujawnienie osób fałszujących (zarządzenie Prezesa NBP z dnia 31 sierpnia 1989 r. w sprawie zatrzymania fałszywych znaków pieniężnych, M. P. Nr 32, poz. 255, zm. z 1990 r. Nr 11, poz. 88).

Polskie prawo ustroju pieniężnego nie korzysta z zasady walutowości ograniczonej. Nie ma bowiem obowiązku przyjmowania niektórych znaków pie-niężnych tylko do określonej kwoty.