NBP

NBP jest bankiem emisyjnym oraz centralną instytucją kredytową, rozlicze-niową i dewizową. Jego działalność obejmuje emitowanie znaków pieniężnych, udzielanie kredytu refinansowego innym bankom, przyjmowanie lokat, przepro-wadzanie rozliczeń pieniężnych, organizowanie obrotu walutami obcymi, wykonywanie bankowej obsługi budżetu państwa, gromadzenie rezerw obowiązkowych, dokonywanie emisji i obrotu bankowymi papierami wartościowymi, sprawowanie nadzoru bankowego, współdziałanie w kształtowaniu polityki gospodarczej państwa oraz polityki pieniężnej. Działalność NBP ma na celu w szczególności umacnianie pieniądza polskiego. Dla wypełniania powyższych zadań NBP i jego Prezes są wyposażeni w liczne prawne instrumenty działania. O części z nich była już mowa (np. emisja znaków pieniężnych).

Uprawnienia NBP jako centralnego banku państwa do prowadzenia polityki pieniężno-kredytowej obejmują m.in. ustalanie stopy rezerw obowiązkowych banków, stopy redyskontowej weksli, oprocentowania kredytu refinansowego i maksymalnej wysokości prowizji pobieranej przez NBP. Zwróćmy uwagę na niektóre z tych instrumentów.

W celu kształtowania obiegu pieniężnego i działalności kredytowej banków NBP gromadzi rezerwy obowiązkowe innych banków. Rezerwę obowiązkową sranowi wyrażona w procentach część środków pieniężnych w złotych i w walutach obcych, zgromadzonych na rachunkach oszczędnościowych i na innych rachunkach. Rezerwy obowiązkowe są obliczane w okresach miesięcznych i gromadzone na rachunku rezerw w NBP. Bankowi nie służy prawo dysponowania środkami pieniężnymi, które odprowadził na rachunek rezerw.

Kwota rezerwy obowiązkowej nie może przekraczać 30% sumy środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach danego banku. Kwota ta nie podlega oprocentowaniu, jeżeli nie przekracza 10% sumy środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach, których dotyczy obowiązek odprowadzania rezerw. Natomiast w części przewyższającej tę sumę oprocentowanie nie może być niższe aniżeli 50% stopy redyskontowej weksli.

Prezes NBP ustala w drodze zarządzenia: 1) wysokość procentową środków pieniężnych podlegających odprowadzeniu na rachunek rezerw, z tym że dla każdego rodzaju wkładu rezerwa może być ustalona w innej wysokości, 2) zasady i tryb odprowadzania środków pieniężnych na rachunek rezerw oraz określa rodzaje rachunków bankowych, których nie dotyczy obowiązek odprowadzania rezerw.

Utrzymywanie rezerwy obowiązkowej w wysokości nie niższej od ustalonej należy do podstawowych obowiązków banków. W razie naruszenia tego obowiązku bank uiszcza na rzecz NBP odsetki od kwoty nie odprowadzonych rezerw. Stawkę odsetek ustala Prezezs NBP. Na inne instrumenty centralnego banku państwa wskazujemy w rozdziale następnym, ponieważ łączą się one z określonymi czynnościami bankowymi.