Systemy pieniężne wiążą się z określonymi koncepcjami monetarnymi, powstającymi w teorii ekonomii i finansów od dawna (np. ilościowej teorii pieniądza, dochodowej teorii pieniądza). Poszczególne systemy pieniężne stanowione przez państwa, nawiązują do tych teorii wprost lub pośrednio, bądź też rezygnują z nich po okresie ich stosowania. Współcześnie na szczególną uwagę zasługują tzw. teorie pieniądza niezależnego, tj. pieniądza tworzonego w systemie pieniężnym oderwanym od złota. Podwalinami tych systemów stały się teorie nominalistyczne i bankowe teorie pieniądza.
jednostki rachunkowej, ustalonej przez zwyczaj lub ustawę. Teorie te negowały towarowy charakter pieniądza i znaczenie jego wartości wewnętrznej. Podkreślały natomiast rolę państwa w emisji pieniądza zastrzegając, że możliwość emitowania przez państwo dowolnej ilości znaków pieniężnych nie jest równoznaczna z mo-żliwością nadawania im określonej wartości państwo ma jednak możliwość kształ-towania siły nabywczej pieniądza.
Bankowa teoria pieniądza wywodzi się od A. Smitha. W swym rozwoju przechodzi przez różne stadia, począwszy od teorii klasycznej (wypłata przez bank gotówki w zamian za weksle finansujące kapitał obrotowy przemysłu i handlu nie może prowadzić do emitowania w nadmiarze biletów bankowych i tym samym do wywierania presji inflacyjnej).
Tezy te były poddane krytyce przez D. Ricardo, odrzuconej jednak przez przedstawicieli rozwiniętej teorii bankowej. Głosili oni, że ceny decydują nie tylko o ilości pieniądza, lecz także o rozmiarach kredytu. Stąd też banki nie mogą emitować więcej banknotów niż wymagają tego potrzeby gospodarcze. Dalszy rozwój teorii bankowej datuje się od XX wieku i przyjmuje nazwę kredytu produkcyjnego. Za podstawę tworzenia pieniądza uznaje ona kredyt gospodarczy i związane z nim weksle, powstające w wyniku zawierania produkcyjnych transakcji przemysłowych, handlowych i rolniczych.
W Polsce międzywojennej przeprowadzono wiele reform walutowych. Ich podłożem teoretycznym była jednak do 1936 r. tylko kruszcowa teoria pieniądza. Reprezentował ją głównie A. Krzyżanowski. Utworzony przez W. Grabskiego system pieniężny był systemem waluty dewizowej. Przyjęto w nim procentowe pokrycie emisji w złocie i dewizach, mimo iż nie było w obiegu monet złotych. Istniała natomiast możliwość wymiany banknotów nie tylko na waluty obce i dewizy, lecz także na sztaby złota. Politykę W. Grabskiego kontynuował J. Zdzie- chowski, który zastosował w praktyce parytet oparty na sile nabywczej, odrzucając parytet ustalony administracyjnie przez W. Grabskiego. System ten załamał się dopiero w 1936 r.
W czasie światowego kryzysu gospodarczego ostro ujawniły się wady waluty złotej. Tymczasem w Polsce w ogóle nie brano pod uwagę zmiany koncepcji monetarnej, a nawet dążono do umocnienia systemu waluty złotej, widząc w niej gwaranta stałości kursu złotego. Było to o tyle znamienne, iż jednocześnie w doktrynie wysuwano wiele pomysłów zmiany koncepcji monetarnej, a zwłaszcza odejścia od systemu waluty złotej. Żądano też wprowadzenia systemu tzw. waluty manipulowanej, pozwalającej lepiej dostosować obieg pieniężny do potrzeb życia gospodarczego, żądano też reglamentacji dewizowej, monopolu walutowego i monopolu handlu zagranicznego oraz zmiany warunków obsługi pożyczek zagranicznych.
Leave a reply