W tych warunkach regulacja systemu finansowego przedsiębiorstwa sprowadzała się do określenia obowiązków finansowych przedsiębiorstw oraz uprawnień finansowych organów zarządzania.
Większość przedsiębiorstw państwowych była formalnie wyodrębniona z budżetu i wyposażona w osobowość prawną. Miały one działać według zasad rozrachunku gospodarczego, które w Polsce zostały normatywnie określone po raz pierwszy (i jedyny) w 1950 r. Najważniejszą cechą rozrachunku gospodarczego było to, że wydatki przedsiębiorstwa miały być pokrywane z jego przychodów, a rozliczenia przedsiębiorstw z budżetem miały dokonywać się metodą netto (wynikową). Inne cechy rozrachunku gospodarczego stanowiły o sposobach finansowania działalności eksploatacyjnej i inwestycyjnej przedsiębiorstw.
W tym też okresie finansowanie następowało głównie ze środków budżetowych, co de facto podważało istotę rozrachunku gospodarczego. Silna centralizacja środków pieniężnych w budżecie państwa była uzasadniona, ponieważ umożliwiała centralne podejmowanie decyzji gospodarczych i finansowych. Minimalne znaczenie odgrywały inne środki finansowania, w tym kredyt bankowy. Nie miały też większego znaczenia oddziaływania ekonomiczno-finansowe za pomocą podatków, ceł itp.
Państwowa działalność gospodarcza była prowadzona również w innych formach, w tym w formie przedsiębiorstwa budżetowego (rozliczającego się z budżetem wynikiem działalności). W spółdzielczości przyjęto podobne zasady finansowania działalności gospodarczej, co stanowiło o etatyzacji spółdzielczości. Stan ten utrzymywał się w Polsce do końca 1956 r., kiedy to pomyślne zakończenie realizacji zadań Planu 6-letniego i demokratyczne przemiany ustrojowe umożliwiły przejście gospodarki socjalistycznej w stadium gospodarki częściowo zdecentralizowanej.
Leave a reply