Rodzaje pożyczek publicznych, ich wady i zalety. Pożyczki publiczne a podatki. Warunki i przesłanki stosowania pożyczek publicznych. Pożyczki publiczne w ęstatnich latach w Polsce.

Pożyczka publiczna jest rodzajem nadzwyczajnego dochodu państwa, pole-gającego na dobrowolnym udostępnieniu mu środków pieniężnych, które po określonym czasie winny zostać zwrócone pożyczkodawcy, wraz z odsetkami. Klasyczna pożyczka publiczna jest więc świadczeniem na rzecz budżetu państwa, pieniężnym, ogólnym, umownym, dobrowolnym, odpłatnym i zwrotnym. Niektóre z tych cech są jednak poddawane w wątpliwość, o czym będzie mowa w p. 3. niniejszego rozdziału.

Gdyby starać się o pełną precyzję, to należałoby stwierdzić, że pożyczka publiczna może być . zaciągana także przez inne niż państwo podmioty prawa publicznego. Jednak poza wyjątkowo występującymi pożyczkami na rzecz samorządu terytorialnego, piaktyczne znaczenie mają głównie pożyczki zaciągane przez Skarb Państwa.

Ekonomiczna istota pożyczki publicznej polega na zwiększeniu siły nabywczej państwa, w momencie zaciągnięcia pożyczki oraz ograniczeniu tej siły nabywczej w przyszłości. Jeśli pożyczka ma charakter długoterminowy, obciążenie jej spłatą może przenieść się nawet na przyszłe pokolenia (mówimy wówczas o przerzuceniu długu publicznego na przyszłe pokolenia).

Jeżeli pożyczki publiczne stosowane są rozważnie i w umiarkowanych granicach należy je traktować jako „normalny” instrument zdrowej gospodarki finansowej państwa. Mogą one wówczas okazać się tak samo dobrym i pożądanym dochodem budżetowym, jak dochody pochodzące z innych źródeł, np. z podatków. Praktyka stosowania pożyczek publicznych wskazuje jednak, że państwa uciekają się do nich najczęściej jako do sposobu przezwyciężania nadzwyczajnych trudności, np. w czasie wojen, odbudowy kraju, zrywów narodowych o charakterze politycznym (o tym ostatnim świadczy np. wielka popularność wspomnianych pożyczek w faszystowskich Włoszech i Niemczech oraz w ZSRR, w pierwszych latach jego istnienia). Często pożyczki są „lekarstwem”na przejściowe kłopoty budżetowe i gospodarcze.

Spadek popularności pożyczek publicznych w byłych krajach socjalistycznych można natomiast tłumaczyć ich względnie stabilną polityką budżetową oraz oparciem dochodów budżetowych na wpłatach sektora publicznego, w znacznej mierze o charakterze państwowym. Mogąc uciekać się więc do najprostszych i bardziej bezpośrednich sposobów zdobywania dochodów, państwa te prawie zupełnie zrezygnowały z zaciągania pożyczek publicznych.

Sygnalizowana sytuacja wywołała jednak skutek w postaci niedorozwoju prawnego i doktrynalnego tej formy gromadzenia dochodów w ostatnich kilkudziesięciu latach w krajach socjalistycznych. Dopiero przechodzenie do gospodarki rynkowej spowodowało „powrót do łask” instytucji pożyczek publicznych w tych krajach.