Rachunkowość i sprawozdawczość budżetowa w gminach

Rachunkowość i sprawozdawczość budżetowa w gminach są zagadnieniami bardzo często niedocenianymi i mało popularnymi, pozostawianymi najczęściej księgowym. Należy jednak w pełni zgodzić się z opinią, że „…prawidłowo prowadzona rachunkowość i sprawozdawczość budżetowa jest jednym z najistotniejszych instrumentów sprawowania zarówno przez organy nadzoru, jak i przez same rady gmin i ich komisje kontroli w toku wykonywania i po zakończeniu roku

budżetowego. Stanowi również niezbędny materiał porównawczy, pozwalający na sformułowanie ocen dotyczących kształtowania się poziomu dochodów i wydatków w różnych przedziałach czasowych. Ponadto stanowi niezbędną podstawę do prawidłowego sporządzania projektów budżetów gmin na okresy przyszłe, bowiem kształtowanie się określonych tendencji tak po stronie dochodów, jak i wydatków może mieć charakter trwały” (E. Tegler, Z. Ofiarski, Finanse samorządu terytorialnego, Białystok 1992, s. 13).

Z samej ustawy o samorządzie terytorialnym z 8 marca 1990 r. (Dz. U. Nr 16, poz. 95 z późn. zm.) wynikazasada rozdziału dyspozycji środkami pieniężnymi gminy od jej kasowego wykonania. Ta sama ustawa stanowi, że obsługę kasową gminy prowadzi bank wskazany przez radę gminy, nie może być to jednak Narodowy Bank Polski. Podstawą tej obsługi jest zawarcie przez gminę umowy rachunku bankowego, na zasadach określonych w Kodeksie cywilnym.

Szczegółowe zasady prowadzenia rachunkowości przez gminy i ich jednostki organizacyjne zostały uregulowane rozporządzeniem Ministra Finansów z 15 stycznia 1991 r. (Dz. U. Nr 10, poz. 35 z późn. zm.).

Podstawowe zasady informacji i sprawozdawczości budżetowej gmin reguluje ustawa z 5 stycznia 1991 r. Prawo budżetowe. Stanowi ono m.inn., że:

-zarząd gminy przedstawia radzie gminy i regionalnej izbie obrachunkowej informację o przebiegu wykonania budżetu gminy za I półrocze w terminie 30 dni po upływie okresu sprawozdawczego

-Rada Ministrów przedstawia Sejmowi i Najwyższej Izbie Kontroli coroczne sprawozdanie z wykonania budżetu państwa do 31 maja roku następnego po upływie roku budżetowego wraz ze sprawozdaniem o dochodach i wydatkach dotyczących zadań z zakresu administracji rządowej zleconych gminom oraz zbiorczą informację o wykonaniu budżetów gmin. Ta ostatnia informacja powinna zawierać zestawienie dochodów i wydatków wynikające z zamknięć rachunków budżetów gmin, sporządzone w układzie działowym

-zarząd gminy opracowuje roczne sprawozdanie z wykonania budżetu gminy w układzie według działów, rozdziałów i paragrafów oraz odrębne sprawozdanie z wykonania planów finansowych zadań z zakresu administracji rządowej zleconych gminie (w takiej samej szczegółowości). Sprawozdanie to wójt lub burmistrz przesyła regionalnej izbie obrachunkowej i właściwemu wojewódzkiemu urzędowi statystycznemu

-sprawozdanie, o którym mowa wyżej, rada gminy rozpatruje w terminie do 30 kwietnia po roku sprawozdawczym i podejmuje w oparciu o nie decyzję w sprawie udzielenia absolutorium zarządowi.

Szczegółowe zasady, tryb i terminy sporządzania sprawozdawczości budżetowej gmin zostały określone zarządzeniem Ministra Finansów z 14 stycznia 1991 r. (Dz. Urz. Min. Fin. Nr 2, poz. 7). Ustala ono m.inn. wzory sprawozdań przewidzianych Prawem budżetowym, jednostki zobowiązane do ich sporządzania, terminy oraz adresatów. Sprawozdania z wykonania budżetu gminy sporządzane są za okresy miesięczne, półroczne i roczne. Podstawowym sprawozdaniem rocznym jest roczny bilans z wykonania budżetu gminy sporządzany przez zarząd, do 5 marca roku następnego po roku sprawozdawczym jego kopię gmina ma obowiązek przesłać regionalnej izbie obrachunkowej.