Pojęcie kontroli instytucjonalnej

Z punktu widzenia cech organizacyjnych mówimy o kontroli funkcjonalnej i instytucjonalnej. Kontrola funkcjonalna realizowana jest w MEBLEX-ie na bieżąco przez każdy szczebel kierowania, od najwyższego (zarząd) do podstawowego (kierownicy zakładów produkcyjnych). Jej główną zaletą jest to, że każdy menedżer analizowanej firmy (nie tylko osoba odpowiedzialna za kontrolę) może reagować na wszelkie odchylenia niemal natychmiast.

Kontrolę sprawowaną przez kierowników w stosunku do podległych pracowników nazywamy funkcjonalną kontrolą pionową. Jeśli natomiast określone komórki organizacyjne równolegle, obok swych zadań podstawowych, prowadzą systematycznie kontrolę innych komórek, to wówczas mówimy o funkcjonalnej kontroli poziomej. Szczególnie w ten drugi sposób prowadzono kontrolę w MEBLEX-ie. Każdy z kierowników komórek organizacyjnych musiał konsultować swoje decyzje planistyczne oraz działania koordynacyjne z innymi kierownikami. Zarząd oczekiwał jedynie raz na kwartał informacji o stanie firmy.

Pojęcie kontroli instytucjonalnej wiąże się ze specjalnymi organizacjami lub komórkami organizacyjnymi powołanymi wyłącznie do sprawowania kontroli. Jest to ich podstawowe i jedyne zadanie, oczywiście w rozmiarach i zakresie, które wynikają z funkcji oraz zadań kontroli w ogóle. Działalność Biernackiego zaowocuje zapewne utworzeniem takiej komórki w MEBLEX-ie. Jej rola powinna być bardziej inspirująca w tworzeniu standardów kontroli, niż w ocenie wszystkiego i każdego.

Różnice występujące między kontrolą funkcjonalną (kierowniczą) a instytucjonalną przedstawione są w tabeli 5.2. Kryterium usytuowania organu kontroli w stosunku do kontrolowanych umożliwia wyodrębnienie dwóch typów tego procesu, a mianowicie: kontroli wewnętrznej i kontroli zewnętrznej.

Przez kontrolę wewnętrzną rozumiemy okresową działalność w organizacji wyspecjalizowanych instytucji kontrolnych, które funkcjonują z pozycji nadrzędności kierownictwa i nadzoru (np. zespoły kontrolne, zespoły do inwen-