Władcze działanie banku centralnego

Całokształt tych okoliczności uzasadnia twierdzenie, iż w tych warunkach bank (zwłaszcza bank centralny) działa władczo (jak organ państwowy lub organ zarządzania gospodarką narodową), nie zaś jak partner kredytobiorcy.

W warunkach gospodarki rynkowj sytuacja ulega częściowej zmianie. Państwo ustala także założenia polityki pienężno-kredytowej, zobowiązując banki do ich realizacji. Założenia te zastępują plan kredytowy. Znika też prawodawstwo ustalające uprawnienia do zaciągania kredytu bankowego lub określające obowiązek ich udzielania. W stosunku do uprzywilejowanych grup społecznych państwo może jednak prowadzić i zobowiązywać banki do realizacji określonej polityki kredytowej. Państwo rezygnuje z administracyjno-prawnego i prawno-finansowe- go kształtowania stosunków kredytowych między bankiem a kredytobiorcą. Pozwala to realizować ten stosunek jako cywilno-prawny. Jednocześnie jednak państwo nie rezygnuje z oddziaływania na banki co do takiego kształtowania stosunków kredytowych, aby nie naruszyły one równowagi rynkowej i bezpieczeństwa obrotu prawnego. Zmiana polega więc głównie na tym, że oddziaływanie państwa odnosi się przede wszystkim do banku kredytującego, nie zaś do kredyttobiorcy.

Ponadto w warunkach gospodarki rynkowej wśród aktywnych czynności bankowych występuje emisja bankowych papierów wartościowych (np. w postaci obligacji). W gospodarce sterowanej dyrektywnie czynność ta nie jest realizowana.