Działalność komercyjna gmin

Oznaczało to, że gminy mogły, praktycznie bez żadnych organiczeń, prowadzić działalność komercyjną (tj. nastawioną na zysk), co było równoznaczne z szansą powiększania dochodów własnych i tym samym stworzenia warunków dla lepszego zaspokajania potrzeb społecznych (szerzej na ten temat: C. Kosikowski, Działalność gospodarcza gmin, Białystok 1992).

Od 1993 r. możliwości działalności komercyjnej gmin ograniczono praktycznie do zera.W myśl bowiem noweli z 1992 r. do ustawy o samorządzie terytorialnym gminy będą mogły prowadzić wyłącznie działalność gospodarczą w zakresie użyteczności publicznej. W związku z tym istniejące aktualnie jednostki organizacyjne gmin, prowadzące działalność gospodarczą, winny do 30 czerwca 1994 r. zostać przekształcone albo w jednostki użyteczności publicznej, albo sprywatyzowane (zob. Dz. U. z 1992 r. Nr 100, poz. 499).

Wypada podkreślić, iż problem zakresu podejmowania przez samorząd terytorialny działalności komercyjnej od początku był przedmiotem licznych polemik naszych specjalistów, polityków i działaczy samorządowych. W ustawie z 8 marca 1990 r. zwyciężyła skrajnie liberalna koncepcja swobody prowadzenia działalności gospodarczej przez gminy. Doświadczenia wykazały jednak, że ta swoboda nie zawsze jest zgodna z interesem społeczności lokalnej oraz, że często stoi ona w sprzeczności ze swobodami i wolnościami obywateli. Także doświadczenia zagraniczne wskazują, że niezbędne jest ustawowe ograniczenie swobody prowadzenia działalności gospodarczej przez gminy. Tak więc ograniczenia tej swobody, wprowadzonej od 1993 r. w Polsce, nie należy traktować jako zamachu na samorząd terytorialny lecz jako próbę racjonalizacji zasad jego działania. Otwartym pozostaje jednak pytanie, czy przyjęte ostatnio ograniczenie nie idzie zbyt daleko i czy docelowa perspektywa nie powinna zakładać znalezienia rozwiązania pośredniego pomiędzy całkowitą swobodą gmin w podejmowaniu działalności komercyjnej, a jej całkowitym zakazem?