Postępowanie na podstawie ustawy o zobowiązaniach podatkowych

Z dydaktycznego punktu widzenia interesuje nas oczywiście postępowanie podatkowe w szerokim znaczeniu. W poprzednich fragmentach podręcznika przedstawiliśmy liczne rozwiązania prawne dotyczące postępowania podatkowego w szerokim znaczeniu. W odrębny punkt wyłączyliśmy jednak postępowanie stricte podatkowe. Jest ku temu istotna przyczyna natury merytorycznej. Wymiaru podatku w formie decyzji dokonuje się w odniesieniu do nielicznych świadczeń podatkowych (np. podatek dochodowy od osób fizycznych, podatek od spadków i darowizn, podatek rolny, podatek od nieruchomości). W tym zakresie wydanie decyzji nie zawsze musi być w praktyce poprzedzone postępowaniem wyjaśniającym i dowodowym.

Inny przebieg ma postępowanie podatkowe prowadzone na podstawie art. 5 ust. 3 ustawy o zobowiązaniach podatkowych. Jest ono podejmowane w celu wydania decyzji określającej wysokość zobowiązania podatkowego, którego podatnik nie wykonał w ogóle lub w pełnej wysokości, chociaż był do tego zobowiązany bez wydawania decyzji w sprawie. W tych przypadkach wszczyna się i prowadzi postępowanie według reguł określonych w przepisach k.p.a. Można wreszcie wskazać, że ustalenie i konkretyzacja zobowiązania podatkowego wymagają licznych czynności prawnych, lecz nie kończących się wydaniem decyzji. Jest to również postępowanie w sprawach zobowiązań podatkowych, lecz nie stanowi postępowania podatkowego w rozumieniu przepisów k.p.a. W dalszych rozważaniach zajmiemy się postępowaniem podatkowym w wąskim znaczeniu.

Postępowanie podatkowe określane jest jako szczególny rodzaj postępowania administracyjnego (patrz, szerzej R. Mastalski, Postępowanie podatkowe jako szczególne postępowanie administracyjne. „Państwo i Prawo” 1980, nr 6).