Oddziaływanie na majątek podmiotów gospodarczych

Pobieranie pożytków z tytułu uprawnień właścicielskich do danego majątku jest sprawą oczywistą w triadzie uprawnień właściciela. Niekiedy nie jest to tylko rozwiązanie cywilno-prawne, lecz także metoda oddziaływania na majątek powierzony podmiotowi gospodarczemu. Odnotować tutaj trzeba zwłaszcza uprawnienia właścicielskie Skarbu Państwa. Dotyczą one m.in. poboru dywidendy od przedsiębiorstw państwowych, poboru oprocentowania od kapitału w jednoosobowych spółkach Skarbu Państwa, poboru czynszu dzierżawnego w ramach umowy leasingu. Natomiast po stronie wydatków podobną rolę spełniają dotacje budżetowe na finansowanie inwestycji, spłata kredytów inwestycyjnych ze środków budżetowych oraz wszelkie formy rezygnacji ze środków budżetowych na rzecz powiększenia lub utrzymania kapitału państwowego.

Przedsiębiorstwa państwowe, które Skarb Państwa wyposażył w fundusz założycielski, są zobowiązane przekazywać Skarbowi Państwa tzw. dywidendę. Nazwy tej nie użyto zbyt fortunnie, ponieważ tradycyjnie oznacza ona część zysku przypadającą wspólnikowi przy podziale zysku spółki. Podstawę naliczania dywidendy od przedsiębiorstw państwowych stanowi kwota funduszu założycielskiego przedsiębiorstwa (ustawa z dnia 31 stycznia 1989 r. o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych, tekst jedn. Dz.U. z 1992 r. Nr 6, poz. 27, zm.: z 1993 r. Nr 18, poz. 82).Dywidenda jest wypłacana z zysku po opodatkowaniu (podatkiem dochodowym). Wysokość stopy procentowej dla naliczania dywidendy za rok podatkowy ustala się w ustawie budżetowej, z uwzględnieniem przewidywanej stopy zysku w gospodarce narodowej oraz podstawowej stopy oprocentowania kredytu udzielanego bankom przez NBP (por. M.P. z 1993 r. Nr 69, poz. 617).Od płacenia dywidendy zwolnione są niektóre przedsiębiorstwa państwowe oznaczone imiennie lub przedmiotowo.

Dywidenda zastosowana wobec przedsiębiorstw państwowych nie jest oczy-wiście dywidendą w rozumieniu prawa o spółkach handlowych. Jest to raczej forma podatku majątkowego, stosowanego wobec przedsiębiorstw państwowych w celu wymuszenia na nich pewnego poziomu efektywności wykorzystania środków funduszu założycielskiego.