Tworzenie agencji celnych

Zupełnie nowym organizmem w naszym kraju, pełniącym określone obowiązki organu celnego o charakterze zadań zleconych tego organu jest agencja celna. Podstawę prawną do tworzenia agencji celnych zawiera powoływana ustawa Prawo celne. Zadaniem agencji jest załatwianie formalności celnych na zlecenie podmiotów gospodarczych dokonujących obrotu towarowego z zagranicą. Ponadto agencje celne wykonują powierzone im przez urzędy celne czynności z zakresu dozoru celnego i kontroli celnej (zob. wyjaśnienie tych pojęć w p. 6.).

Tworzenie agencji celnych obwarowane zostało spełnieniem licznych warunków. Na ich prowadzenie zgodę wydaje Minister Współpracy Gospodarczej z Zagranicą. Dla utworzenia przez agencję magazynu celnego niezbędna jest z kolei zgoda dyrektora urzędu celnego. Agencje celne mogą być prowadzone tylko przez podmioty spełniające ostre kryteria, określone w prawie celnym i przepisach wykonawczych, że wymienimy tu: nie prowadzenie innej działalności gospodarczej, posiadanie odpowiednich warunków lokalowych, środków łączności i wyposażenia technicznego, zabezpieczenie roszczeń z tytułu prowadzonej działalności.

Ten ostatni warunek jawi się jako swoisty cenzus majątkowy wobec zasady wolności i równości w podejmowaniu i prowadzeniu działalności gospodarczej. Otóż na podstawie rozporządzenia Ministra Współpracy Gospodarczej z Zagranicą z 12 grudnia 1991 r. podmioty ubiegające się o zezwolenie na prowadzenie działalności usługowej jako agencji celnej składają zabezpieczenie w wysokości 500 000 000 zł jeśli działają na obszarze właściwości miejscowej jednego urzędu celnego,

2000 000 000 zł – jeśli działają na obszarze dwóch do pięciu urzędów celnych i 5 000 000 000 zł – jeśli ich właściwość miejscowa obejmuje powyżej pięciu urzędów celnych.

Ponadto osoby wykonujące zadania agencji celnej w zakresie dozoru celnego i kontroli celnaj nie mogą być karane za przestępstwo popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej oraz posiadać kwalifikacje potwierdzone egzaminem, zdanym przed specjalną komisją, powoływaną przez Prezesa Głównego Urzędu Ceł.

O specyficznym i kontrowersyjnym statusie agencji celnej świadczy jej podwójna odpowiedzialność (związana z niehomogenicznymi zadaniami). Agencja jest bowiem zobowiązana do podejmowania niezbędnych czynności dla zabezpieczenia interesów podmiotu dokonującego obrotu towarowego z zagranicą, który udzielił jej upoważnienia, a z drugiej strony ponosi wobec organów celnych odpowiedzialność za czynności dozoru celnego i kontroli celnej, dokonywane na zlecenie i w granicach udzielonego upoważnienia przez organy celne. Dla zmniejszenia ryzyka, które ta dualistyczna i kryminogenna rola agencji celnej niesie dla interesów Skarbu Państwa, jej działalność, w tym także prowadzenie rejestrów, ksiąg i innej dokumentacji, podlega kontroli organów celnych. Dla jasnego spojrzenia na tę instytucję należy jednak pamiętać, że to właśnie administracja celna jest zleceniodawcą wykonywania pewnych zadań przez agencję celną, jawi się więc jednocześnie po części jako strona kontrolująca i kontrolowana.