Podstawowe pojęcia prawa dewizowego

Prawo dewizowe, podobnie zresztą jak całe prawo finansowe, posługuje się pojęciami z zakresu innych gałęzi prawa. Jeśli więc używane są tu pojęcia, którym nie nadaje się specjalnego znaczenia, należy je rozumieć zgodnie z treścią wynikającą z odpowiednich przepisów (np. kraj, podmiot gospodarczy, zagranica).

W prawie dewizowym występująjednak także pojęcia oryginalne, stworzone przez tę dziedzinę prawa i służące głównie zagadnieniom reglamentacji dewizowej. Należą do nich pojęcia: wartości dewizowych,obrotu dewizowego, osoby krajowej i osoby zagranicznej oraz banku dewizowego.

Kategoria „wartości dewizowych” ma newralgiczne znaczenia dla całego prawa dewizowego gdyż – z drobnymi wyjątkami – nie ma norm prawno-dewizo- wych, których przedmiotem nie byłyby wartości dewizowe (ich posiadanie, obrót, rachunek dewizowy w celu ich gromadzenia itd.).

Ustawa z 15 lutego 1989 r. – Prawo dewizowe (Dz. U. Nr 6, poz. 33 zm. Nr 74, poz. 441 z 1991 r. Nr 35, poz. 155 Nr 60, poz. 253 i Nr 100, poz. 442)przez wartości dewizowe rozumie: waluty obce wystawione w walutach obcych środki płatnicze, papiery procentowe i dowody oszczędnościowe oraz papiery dywidendowe wszelkie dokumenty bankowe i finansowe podlegające wymianie na waluty obce złoto i platynę w stanie nieprzerobionym oraz w postaci: sztab, monet bitych po 1850 r., półfabrykatów i wyrobów zazwyczaj nie wytwarzanych z tych kruszców. Są to tzw. wartości dewizowe bezwzględne, tzn. posiadające ten charakter z mocy ustawy, bez żadnych warunków dodatkowych.

Wartościami dewizowymi stają się także: waluta polska wystawione w walucie polskiej: środki płatnicze, papiery procentowe i dowody oszczędnościowe oraz papiery dywidendowe wszelkie dokumenty bankowe i finansowe podlegające wymianie na walutę polską – jeżeli są one przedmiotem wywozu za granicę lub przywozu z zagranicy. Są to tzw. wartości dewizowe bezwzględne, gdyż generalnie nie są one wartościami dewizowymi, a stają się nimi tylko w określonych prawem przypadkach.

Użyte w przepisach pojęcia wywozu za granicę lub przywozu z zagranicy należy przy tym rozumieć szeroko, jako wszelkie sposoby przemieszczania przez granicę Rzeczypospolitej Polskiej (przenoszenie lub ich przewożenie przez granicę, międzynarodowe przekazy bankowe lub pocztowe, wysyłanie i przesyłanie w przesyłkach pocztowych, wnoszenie na obce statki i wynoszenie z tych statków w portach polskich itp.) – zob. R. Pyzel, Reglamentacja dewizowa. Warszawa 1991, s. 12.

Przez wiele lat obowiązywania ustawy dewizowej z 1952 r. utrwaliły się w naszej tradycji określenia: krajowiec dewizowy i cudzoziemiec dewizowy. Ustawą z 22 listopada 1983 r. – Prawo dewizowe (Dz. U. Nr 63poz¦ 288) zmieniono te nazwy na osoba krajowa i osoba zagraniczna. Tymi samymi terminami posługuje się aktualnie obowiązująca ustawa z 15 lutego 1989 r. – Prawo dewizowe.

Przez osobę krajową rozumie się: osoby fizyczne mające miejsca zamiesz-kania w kraju oraz osoby prawne i jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, mające siedzibę w kaju.

Z kolei osobami zagranicznymi są odpowiednio podmioty mające miejsce zamieszkania lub siedzibę za granicą. Ouznaniu za osobę krajową lub zagraniczną decyduje więc nie obywatelstwo czy kraj pochodzenia osoby prawnej lecz odpowiednio miejsce zamieszkania lub siedziba.

W praktyce często występują trudności z ustaleniem miejsca zamieszkania osoby fizycznej. Art. 25 k.c. stanowi bowiem, że miejscem zamieszkania jest miejscowość, w której ta osoba przebywa z zamiarem stałego pobytu. Ewentualne wątpliwości codo uznania określonej osoby za krajową lub zagraniczną rozstrzyga Minister Finansów.