Unia celna w ramach Wspólnoty

Uzgodnienia celne są stosowane od dawna. Są one przedmiotem uzgodnień dwustronnych lub wielostronnych, podejmowanych pomiędzy państwami w ramach ich wzajemnych stosunków, jak i w ramach międzynarodowych organizacji gospodarczych. W tym miejscu zajmiemy się jedynie zagadnieniami unii celnej w ramach Wspólnoty, chociaż zagadnienia te nie wyczerpują tematu harmonizacji krajowych systemów celnych.

Problematyka celna pojawiła się już w traktacie tworzącym EWWiS. Szerzej rozwinięto ją jednak dopiero w Traktacie Rzymskim tworzącym EWG. Regulując politykę Wspólnoty w zakresie swobodnego obrotu towarami założono potrzebę znoszenia ceł między członkami Wspólnoty (art. 12-17), ustalania wspólnej taryfy celnej (art. 18-29), znoszenia ograniczeń ilościowych w obrotach między członkami Wspólnoty (art. 30-37) i przeciwdziałanie stosowaniu dumpingu (art. 91). Sama

unia celna została zdefiniowana jako zakaz pobierania opłat celnych między członkami Wspólnoty. Prace rozpoczęto od stopniowej likwidacji ceł wewnętrznych między państwami członkowskimi. Traktat określał harmonogram uchylania ceł w okresie przejściowym (do 1970 r.) oraz ich stopniowego obniżania. Przystępowanie nowych państw do EWG spowodowało, że terminy te uległy wydłużeniu (do 1978 r.). Dozwolone jest natomiast stosowanie opłat wyrównawczych z tytułu różnic stawek podatkowych lub kursów walutowych.

Równolegle do prac nad stopniowym obniżaniem wewnętrznych opłat celnych trwały prace nad przygotowaniem wspólnej taryfy celnej. Po raz pierwszy wprowadzono ją w czerwcu 1968 r. na podstawie uchwały Rady Ministrów. Obowiązywała ona do października 1980 r., kiedy to została zastąpiona nową taryfą, zmodyfikowaną następnie w 1987 r. Zawiera ona blisko 3 tys. pozycji opłat celnych. Przewiduje dwa rodzaje stawek: normalne i obniżone. Te drugie stosuje się wobec państw, które przystąpiły do GATT i wobec państw, którym Wspólnoty przyznały klauzulę uprzywilejowania. Ponadto Wspólnoty przyznały także cła preferencyjne wszystkim krajom rozwijającym się i ostatnio niektórym krajom postsocjalistycznym.

Przepisy prawne wydawane przez organy Wspólnoty znacznie rozwinęły postanowienia traktatów założycielskich. Przyczyniło się to do powstania prawa celnego Wspólnoty. O wysokim stopniu harmonizacji systemów celnych krajów Wspólnoty świadczy fakt, iż w traktacie z Maastricht zagadnienia celne nie były w zasadzie zmieniane.