W myśl ustawy o samorządzie terytorialnym z 8 marca 1990 r. całość działalności gmin podlega nadzorowi określonych organów państwa. Ten nadzór nad całością działalności gmin, w tym nad ich gospodarką finansową, nazywamy nadzorem ogólnym.
W określonych sytuacjach jednak, ze względu na szczególne organy nadzoru, jego specyficzny zakres lub stosowane środki, występuje nadzór szczególny. Z takim właśnie rodzajem nadzoru mamy do czynienia w odniesieniu do gospodarki budżetowej gmin. Niektórzy specjaliści, a za nimi ustawodawca, nazywają go ” nadzorem nad działalnością komunalną w zakresie spraw budżetowych” (zob. T. Dębowska-Romanowska, Prawne po jęcie nadzoru nad działalnością komunalną w zakresie spraw budżetowych,”Samorząd Terytorialny” 1991, nr 11-12). Oznacza to dualizm nadzoru w sprawach gospodarki finansowej gminy. Występuje tu bowiem nadzór ogólny, z którym będziemy mieli do czynienia przykładowo w związku z uchwaleniem przez gminę podatków lokalnych oraz nadzór szczególny nad działalnością komunalną w zakresie spraw budżetowych (np. przy uchwalaniu budżetu).
Odualizmie nadzoru nad gospodarką finansową gminy możemy mówić także w sensie różnorodności jego kryteriów, w zależności od rodzaju finanso-wanych zadań. W zakresie zadań własnych gminy nadzór jest sprawowany wyłącznie na podstawie kryterium zgodności z prawem (legalności), zaś w zakresie zadań zleconych gminie, także w oparciu o kryterium gospodarności, celowości i rzetelności.
Organami nadzoru ogólnego, także w sprawach finansów gmin są: Prezes Rady Ministrów i wojewoda. Dla umożliwienia nadzoru wójt lub burmistrz obowiązany jest przedkładać wojewodzie uchwały rady w ciągu 7 dni od ich podjęcia. Organ nadzoru może orzec o nieważności uchwały, jeśli uzna ją za sprzeczną z prawem, w terminie nie dłuższym niż 30 dni od daty doręczenia uchwały. Wszczynając postępowanie o unieważnienie uchwały organ nadzoru może wstrzymać jej wykonanie. Jeśli uchwała rady narusza prawo w sposób nieistotny, wówczas nie stwierdza się jej nieważności, lecz wskazuje na fakt wydania uchwały z naruszeniem prawa.
Rozstrzygnięcie wojewody, uznające uchwałę rady gminy za nieważną może być przez tę radę zaskarżone do Naczelnego Sądu Administracyjnego z powodu naruszenia prawa. Sąd ten rozstrzyga także o nieważności uchwał rady gminy, zaskarżonych przez wojewodę po upływie 30 dni od daty otrzymania uchwały.
Nieco inaczej przedstawia się sprawa środków nadzoru ogólnego w zakresie zadań zleconych gminom. W tych przypadkach wojewoda może wstrzymać wyko-nanie uchwały i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia wskazując przy tym uchybienia i termin ich usunięcia. Jeśli ponowna uchwała rady nie uwzględnia
przekazanych wskazówek organu nadzoru, wówczas może on uchylić tę uchwałę, wydając zarządzenie zastępcze, powiadamiając o tym przewodniczącego sejmiku samorządowego i właściwego ministra.
Jeśli uchybienia w działalności organów gminy mają poważniejszy i trwały charakter mogą być stosowane ostrzejsze środki nadzoru i to wobec organów gminy. I tak w przypadku powtarzającego się naruszania prawa przez radę lub zarząd – mogą one zostać rozwiązane, natomiast w przypadku trwałego braku skuteczności w wykonywaniu zadań publicznych organy gminy mogą zostać zawieszone, a Prezes Rady Ministrów ustanawia zarząd komisaryczny. Zasady nadzoru nad działalnością komunalną w zakresie spraw budżetowych przedstawiamy w p. 4. niniejszego rozdziału.
Leave a reply